25. Sett. 1828.
[4391,2]
Alla p. qui
dietro. Tutto ciò in quanto a possibilità o verisimiglianza. Ma in
quanto a tradizione, par ch'ella provi che i libri in prosa o non precedettero,
o solo di poco tempo, quegli in versi; poichè essa tradizione mette le prime
prose greche nel principio del
4392 sec. 6. av. G. C.,
tempo di Pisistr. che raccolse i versi
Omerici, e tempo abbondante di altri poeti, i quali non pare al Wolf che potessero mancar di scrittura.
Certo che di essi la tradizione non porta, come di Omero, che i loro versi fossero raccolti e scritti
posteriormente. Nondimeno, benchè la tradizione non porti ciò neppur di Esiodo
{+V. p. 4397.} (onde il Vico, lib. 3. p. 400. Talchè Esiodo,
che lasciò opere di sè scritte, poichè non abbiamo autorità che da'
Rapsodi fusse stato, com'Omero,
conservato a memoria, si dee porre dopo de' Pisistratidi
*
), pure il Wolf pone anche Esiodo fra que' poeti che non iscrissero, e le poesie
esiodee (che egli reputa di vari autori) fra quelle che furono conservate
lungamente per sola memoria. - Certior quidem historia adhuc saeculo VI. et V. ante Chr.
Simonidi Ceo atque Epicharmo Siculo, antiquae
Comoediae principi, satis insignes partes tribuit in litteris complendis
et inveniendis novis, quas deinde cum prioribus in aptam seriem
collectas a Callistrato
quodam, ante alios Ionica Samos publice usurpavisse fertur. Atq. hoc
Ionicum alphabetum 24 litterarum a populo Atheniensi tandem Euclide archonte,
Olymp. 94, 2. ante Chr. 403 receptum, nec ibi ante
hoc tempus usum duarum longar. vocalium publicatum tradunt plures et ex
probatis auctoribus. Adeo sero litteratura Graecorum absoluta est et
redacta in ordinem, primum, ut multis de causis coniicio, in iis
civitatibus quae Sicil. et Magn.
Gręciam tenebant, tum in illa posthac litterarum
conficientissima urbe, Athenis. Sed cavendum est
rursus ne tam serum usum scribendi credamus, aut in omni
Graecia eodem tempore institutum. Iones
quidem quum tot aliis rebus
4393
Europęe cognatę exemplum nitidioris cultus darent
et humani et civilis, matureque variis artibus et commerciis florerent,
vel tacente historia verisimile esset, eos huius quoque pręclarę rei
utilitatem primos animadvertisse et ad eam studium et ingenium
contulisse suum. Quippe illis expectandus non fuit Callistratus Samius, ut aliquid scripto
consignare tentarent: iam ante hunc papyro usi sunt; immo ante Simonidem et Epicharmum fuerunt lyrici poëtę, et Ionici et
Aeolici, qui illo adminiculo faciendorum carminum carere vix possent.
Deniq. in ea civitate
*
(Athen.) quę antiq. alphabetum diutissime retinuit, Olymp. 39.
minor numerus litterarum suffecit Draconis legibus
ponendis. Quidni idem numerus suffecerit maximis voluminibus, si modo ea
tum usitata fuerunt, sive ex pellibus, sive ex papyro
Aegyptia?
*
Wolf. §. 16. p. lxii - v.
Certe Atticorum
scriptorum non ante Persica tempora mentio fit aut signicatio cui non
fidem deroget illius aevi et rei publicę facies et gravissimor. auctorum
silentium. Sed non persequar quod tenere sine longis ambagibus non
possum; ultro etiam concesserim, aliquanto ante Solonem
Athenis hanc artem paullatim privato
studio
*
(del pubblico, in bronzo, marmo ec., non si dubita)
usurpari coeptam: neque adeo dubito, quin id
saeculis 8. et 7. in ceteris civitatibus, nominatim Ionię et Magnę
Grecię, fecerint sollertiores quidam homines, eorumq. exemplum vel
secuti vel ipsi rem auspicati sint poëtę nonnulli, si non Asius, Eumelus, Arctinus, alii, sub primis Olympp. clari
4394 epicis Carminibus, at certe Archilochus, Alcman, Pisander, Arion et
horum aequales: tamen si de universa
Graecia et paullo tritiore usu artis
institutoque conscribendorum librorum
quaeris, iliud remomovendum[removendum]
non esse a Thaletis, Solonis, Pisistrati et eorum, qui Sapientes
appellantur, aetate, i.e. ea qua oratio metro solvi coepit, ita
significat nobis historia artium Graecarum omnium, ut infantiam suam
obliti populi testimonium minime desiderandum videatur. De cultura
prosae orationis ineunte saeculo ante Chr. VI. a pluribus et ipso Solone inchoata, deque causis
novi incepti nihil hic habeo dicere: et quę ex veterum locis hauriri
possunt, dicta sunt omnia.
*
etc. Wolf. §. 17. p. lxix - lxxi. - De cultura prosae, cioè della prosa colta in qualche
modo e letteraria. Ma di una prosa rozza e mal culta, e simile a quella de'
nostri ducentisti, niente impedisce di credere ch'ella fosse scritta in libri e
privatamente (poichè in monumenti pubblici non è dubbio) innanzi che si
scrivessero versi: anzi la verisimiglianza mi pare che vi conduca, ed io sono di
questa opinione, a differenza di ciò che sembra credere il Wolf. Però se per letteratura s'intendano libri
scritti, io stimo, contro quello che si crede generalmente, che la letteratura
prosaica precedesse in Grecia la poetica, cioè la
scrittura della poesia. (25. Sett. 1828.).